Een kijkje achter de schermen en in de ziel – Woordvoerders doen een boekje open
‘Of we ons vanavond een beetje willen inhouden met het spontaan posten op social media over wat er allemaal gezegd gaat worden. Het gaat immers over gevoelige dossiers en over organisaties, bedrijven en personen die in het nieuws waren tijdens een crisis of gebeurtenis waar de media destijds massaal op af gingen.’
Best een vreemd verzoek. Het panel van vanavond bestaat uit deskundigen die normaliter openheid en transparantie hoog in het vaandel hebben staan. Aan de andere kant ook wel begrijpelijk. Zij gunnen de aanwezigen immers behalve een kijkje achter de professionele schermen van het woordvoerderschap ook een inkijk in de ziel van de woordvoerders zelf.
Het is 15 september in de vooravond. Buiten staat de thermometer nog op 30 graden. Binnen, bij Sociëteit Philharmonie, gaat het er ondanks de verkoelende airco al even warm aan toe. Wat wil je? Het is CCB Prikkelt, altijd goed voor een pittige discussie.
‘Gepeperd’ was dit keer een betere aanduiding. CCB Prikkelt was gewijd aan de spanning tussen woordvoering en journalistiek in gevoelige kwestie. En ging daarmee ook over de spanning tussen woordvoerders en hun bazen of opdrachtgevers. Het werd een openhartig debat. Over interessante ervaringen, met hier en daar een opvallende ontboezeming en vol leerstof voor de geboeide en volop mee discussiërende CCB-leden.
Jeuk
‘Wij herkennen ons niet in het beeld..’ Het is het veel gebruikte commentaar van een organisatie die negatief in het nieuws is en zich vervolgens geen raad weet met de vragen van de pers. “Hier krijg ik altijd spontaan jeuk van”, aldus discussieleider en voormalig perschef van de Nederlandse bisschoppen Jan-Willem Wits. “Ook de reactie ‘geen commentaar’ is wat mij betreft een No Go Area.” De toon was gezet. Woordvoerders die ferme journalistentaal uitslaan? Het beeld bleek toch wat genuanceerder. “Mijn opdrachtgevers kunnen van mij een stevig en gefundeerd communicatieadvies verwachten”, reageerde panellid Koen van Tankeren die als woordvoerder is gespecialiseerd in crisiscommunicatie. Maar ook: “Wanneer mijn opdrachtgever een andere afweging maakt, kan ik daar vrede mee hebben.” Liegen tegen de pers zal Koen nooit doen. “Toen ik die opdracht een keer kreeg, heb ik ontslag genomen.”
Geven en nemen
Het panel bestond verder uit Lenna Vromans, politiek adviseur bij de PvdA Tweede Kamerfractie, media-ethicus Huub Evers en communicatiestrateeg Wim Coenraadts die momenteel bij de provincie Noord-Brabant aan de slag is op het gebied van agri en food. Wim maakte ooit de overstap van de journalistiek naar het communicatievak en weet dus als geen ander hoe het werkt tussen pers en woordvoerders. “Ze zijn elkaars opponenten maar hebben elkaar ook nodig. Woordvoerders waken over de reputatie van hun organisatie en daar spelen de media een belangrijke rol in.” In de Haagse politiek gaat dat zelfs nog iets verder, wist Lenna te vertellen. “Daar spelen politici en journalisten dagelijks het spel van geven en nemen.”
Huub wilde dat beeld van wederzijdse afhankelijkheid graag nuanceren: “Uit onderzoek blijkt dat journalisten en woordvoerders nog altijd redelijk negatief over elkaar denken. In de ogen van de pers zijn woordvoerders vooral snelle en bovendien luie jongens en meisjes. Omgekeerd doen woordvoerders nogal smalend over de rol van hoeder van het algemeen belang die journalisten zichzelf toedenken.”
Twee heren
De discussie maakte vooral duidelijk dat woordvoerders hun uiterste best doen om ‘twee heren te dienen’. Zij staan voor het belang van hun werkgever of opdrachtgever, maar wegen ook de wensen en behoeften van de pers. Bovendien hebben de zegslieden prima in de gaten hoe de dynamiek van de publieke opinie in elkaar steekt en hoe je daar handig op kunt inspelen. Koen: “Woordvoering is een kwestie van regie voeren over beeldvorming en daar heb je de media bij nodig.” Hij kreeg het voor elkaar om het NOS Journaal vier dagen embedded te laten meelopen bij een actie van de Taskforce Brabant Zeeland tegen de georganiseerde criminaliteit.
Wim probeert Bij de Provincie de publieke polemiek over megastallen om te buigen naar een bredere discussie over agrarische voedselproductie. Bij de PvdA doen ze het nog subtieler. Lenna: “In de woordvoering over migranten en asielzoekers hebben we het woordje ‘maar’ vervangen door ‘en’, wanneer we de ruimhartigheid van de PvdA voor vluchtelingen voorzien van de kanttekening dat er ook grenzen aan die benadering zitten.”
CCB Prikkelt was een boeiende avond over de dilemma’s en ethische grenzen in woordvoering en journalistiek. De woordvoerders in het panel weten waar ze de streep moeten trekken, maar de praktijk blijkt toch nog vaak weerbarstiger dan hen lief is. Ze gaven in elk geval blijk van vermogen tot reflectie. En dat is volgens Huub bij de pers wel anders: “Journalisten kunnen niet tegen kritiek.”
Ich habe es nicht gewusst
Dat zei voormalig aartsbisschop Simonis ooit bij Pauw & Witteman, toen hij aan de tand werd gevoeld over het seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk. “Een uitglijder van jewelste”, blikt Jan-Willem Wits terug. “Toch zat in die uitspraak een kern van waarheid. Maar met de reputatie van de RK kerk is het daarna nooit meer goed gekomen, terwijl ze alle misbruikzaken toch keurig en deemoedig hebben afgehandeld.”
Met dank aan Hans van de Ven voor het verslag, dat ook terug te vinden is in het CCB Magazine. Ook dank aan Raldo Neven Fotografie voor de mooie foto’s.
